دعوای ضرر داشتن یا نداشتن پخت و پز در ظروف آهنی یکی از دعواهای قدیمی میان پزشکان است. این ظروف مزایا و معایب خاص خود را دارند که در این مقاله به صورت مفصل به هر کدام می‌پردازیم. اما برای شروع بیایید کمی هم با تاریخچه ظروف فلزی به خصوص ظروف آهنی بیشتر آشنا شویم.
تاریخچه استفاده از ظروف آهنی
ظروف فلزی به طور کلی از ۲۳ سال قبل از میلاد در اروپا و آسیا تولید شدند. شواهد این تاریخچه به کشفیات یک کارگر انگلیسی در سال ۱۲۴۰ میلادی در شهر بوهیما بازمی گردد. فلز قلع اولین فلزی بود که برای تولید ظروف آشپزخانه مورد استفاده قرار گرفت. بین سال‌های ۱۵۷۵ تا ۱۶۶۵ در انگلستان بود که صادرات ظروف قلع به شدت رشد کرد. البته شواهد استفاده از این ظروف در ایران بسیار قدیمی‌تر است. با شروع صادرات ظروف از جنس قلع استفاده از فلزات دیگر نیز شروع شد.
شخصی به نام درخشان در سال ۱۳۰۷ اولین قوطی‌های آهنی را در ایران تولید کرد. وی تحقیقات گسترده‌‌ای روی این ظروف انجام داد که ماحصل آن‌ها بخش مهمی از طب سنتی امروز را تشکیل می‌دهد. البته او هم نکاتی را از مادر بزرگ‌های خود شنیده بود. قدیمی‌ها معتقد بودند بهتر است غذا را در ظروف آهنی طبخ کنند اما هیچ کدام نمی‌دانستند چرا باید این کار را انجام دهند. آن‌ها حتی تصور می‌کردند باید نعل اسب تراشیده شده را نیز به غذا اضافه کنند تا خواص آن بیشتر شود. حتی کفگیرها و ملاقه‌های آهنی در ایران بیش از سایر جهان مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
مزایا و معایب پخت و پز در ظروف آهنی
هیچ پزشکی در دنیا نیست که یک نسخه را برای تمام بیماران یک بیماری مشخص ارائه کند. در واقع هیچ دارویی نیست که درمان قطعی یک بیماری باشد. از این رو پیش از اینکه ادامه این مقاله را مطالعه کنید، توجه داشته باشید که شرایط جسمی هر فرد براساس عوامل مختلفی تعیین می‌شود. این شرایط تاثیر به سزایی روی نسخه پزشک دارند. به خصوص اگر این نسخه یک نسخه طب سنتی یا اسلامی باشد.
- کم خونی و ظروف آهنی
کم خونی یک بیماری است که شامل طیف گسترده‌‌ای از کمبود‌ها در تولید گلبول‌های خونی می‌شود. با این حال عمده‌ترین نوع کم خونی در ایران کمبود آهن در تولید گلبول‌های قرمز است. این گلبول‌ها وظیفه رساندن اکسیژن به قسمت‌های مختلف بدن را برعهده دارند. از این رو کم خونی کمبود آهن می‌تواند مشکلات بسیاری برای شما ایجاد کند.
کم خونی کمبود آهن تاثیر بیشتری روی رشد کودکان دارد. تحقیقاتی که به تازگی منتشر شده است نشان می‌دهد طبخ غذا در ظروف آهنی احتمال ابتلای به کم خونی کمبود آهن در کودکان کاهش می‌دهد. البته نتیجه تحقیقات تنها بر روی ظروف آهنی نبود که دانشمندان را شگفت زده کرد. این دانشمندان آزمایش خود را روی ظروف مختلفی از جمله آهنی، گلی و آلومینیومی انجام دادند. در میان این ظروف، ظروف آهنی بیشترین میزان یون آهن را به غذا اهدا کردند. همین یون آهن است که به کودکان برای رشد کمک می‌کند. چیزی که از گذشته توسط طب اسلامی و سنتی بیان می‌شده است.
دانشمندان دانشگاه مک گیل کانادا بر این باورند که دلیل آزاد شدن یون‌های آهن، دیواره و جداره ظرف است. چنانچه یون‌هایی که در جداره ظرف هستند در معرض گرما آزاد شوند، می‌توانند با مواد شیمیایی درون غذا واکنش دهند. این موضوع درباره تمامی ظروف از جمله آهنی، تفلون، آلومینومی و مسی نیز صادق است. - دستگاه تولید مثل و ظروف آهنی
یکی دیگر از دلایلی که موافقان طبخ غذا در ظروف آهنی به آن استناد می‌کنند، افزایش میزان آهن خون و کمک به تشکیل سلول‌های دستگاه تناسلی آقایان است. این ظروف، آهن یونیزه شده به غذا اضافه می‌کنند. این آهن یونیزه بخش مهمی از سلول‌های جنسی زنان را نیز تشکیل می‌دهد. - از سوی دیگر کمبود آهن در خون می‌تواند به دستگاه‌های مختلف بدن به خصوص دستگاه دفع آسیب جدی بزند. بیماران دیابتی باید بیشتر از این ظروف استفاده کنند. چرا که دو عامل کم خونی و دیابت به میزان زیادی کلیه‌ها را با مشکل مواجه می‌کنند.
- همچنین بسیاری از پزشکان به مادرانی که دختر باردار هستند، توصیه می‌کنند از این ظروف استفاده کنند. آهن نقش مهمی در رشد جنین دختران دارد. به همین نسبت مادران باردار که پسر باردار هستند بهتر است از این ظروف استفاده نکنند. چرا که یون‌های آهن می‌توانند مانع جذب روی شوند.
اما به راستی پخت و پز در ظروف آهنی ضرر دارد؟
پخت و پز در ظروف آهنی ضرر دارد؟
از جمله مهم‌ترین دلایلی که طرفداران ظروف غیر طبیعی همچون تفلون و سرامیک به آن استناد می‌کنند، این است که استفاده بیش از اندازه از این ظروف می‌تواند خطر مسمومیت را افزایش دهد. درباره ظروف آهنی نیز بهتر است حد نگه دارید. استفاده بیش از اندازه از این ظروف می‌تواند منجر به بیماری‌هایی همچون هموکروماتوز (Haemochromatosis) شود. این بیماری با نام بیش آهنی به افزایش بیش از اندازه یون‌های آهن در بدن اشاره دارد.
یکی دیگر از دلایلی که می‌گویند پخت غذا در ظروف آهنی مضر است، اکسید بودن این آهن‌ها است. بسیاری از تولید کنندگان که به کیفیت محصولات خود توجه نمی‌کنند، از آهن اکسید در تولید این ظروف استفاده می‌کنند. این کار موجب می‌شود جذب آهن به شکل کاملاً مضر صورت گیرد. چرا که این آهن نمی‌تواند توسط سلول‌ها مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین کبد آن‌ها را فیلتر می‌کند. تجمع این ذرات در کبد و سیستم عصبی معایب بسیاری دارد.
ظروف آهنی برای اینکه بتوانند آن طور که باید و شاید برای بدن مفید باشند، باید با روکشی از جنس قلع، نیکل و فولاد ضد زنگ (استیل) پوشیده شوند. این روکش‌ها معایب بسیاری برای بدن دارند. از جمله این معایب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکل در انتقال حرارت به کل غذا و ظرف
- غذا در این ظروف به سادگی می‌چسبد.
- اسید موجود در خوراکی‌ها می‌تواند به این روکش‌ها آسیب جدی وارد کند.
- افزایش خطر ابتلا به بیماری‌هایی همچون پارکینسون
- نیاز به هم زدن زیاد به دلیل مشکل در انتقال حرارت
- این ظروف قابلیت نگه داری مواد غذایی برای طولانی مدت را ندارند.
روکش‌های دیگر ظروف آهنی نیز معایب بسیاری برای بدن دارند. برای مثال روکش نیکل معایب زیر را دارد:
- این روکش‌ها به سادگی دچار خوردگی می‌شوند.
- نیکل اصل قیمت بالایی دارد. پس ظروف آهنی با روکش نیکل بسیار گران هستند.
- چگالی ظرف و در نتیجه وزن آن را افزایش می‌دهند.
در یک دید کلی می‌توان گفت پخت غذا در ظروف فلزی موجب کنده شدن یون‌ها و اضافه شدن آن‌ها به غذا می‌شود. از این رو مسمومیت را می‌توان به تمام ظروف فلزی نسبت داد.
از سوی دیگر باید به نوع غذایی که تهیه می‌کنید هم توجه کافی داشته باشید. هر غذایی را نباید در هر ظرفی تهیه کرد. در ادامه گریزی به این موضوع می‌زنیم با ما همراه باشید.
هر ظرفی را بهر غذایی ساختند!
ظروف آهنی بهترین انتخاب برای غذاهای حاوی آهن هستند. غذاهایی همچون گوشت گاو را بهتر است در این ظروف تهیه کنید. چرا که ظروف آهنی نه تنها به حفظ آهن بلکه به افزایش میزان آهن در غذا نیز کمک می‌کنند.
به یاد داشته باشید ظرف آهنی که به طور کامل از آهن تهیه شده باشد وجود ندارد. به طور معمول یک لایه آلومینیوم یا استیل روی ظروف می‌کشند. این روکش باعث می‌شود بتوانید غذاهایی همچون سوپ و آش که به عنوان غذاهای آب دار شناخته می‌شوند را نیز در این ظروف تهیه کنید. از سوی دیگر وجود این روکش شست و شو را ساده‌تر و احتمال زنگ زدن ظرف را کمتر می‌کند.
ظروف آهنی از جمله ظروفی هستند که اگر به خوبی روکش نشده باشند مشکلات بسیاری پدید می‌آورند. یکی از بزرگترین معضل‌ها، چسبیدن غذا کف ظرف است. روکش استیل نیز نمی‌تواند این مشکل را به خوبی حل کند. روکش آلومینیوم اگرچه گران‌تر است، گزینه بهتری به شمار می‌رود.
یکی از بدترین انتخاب‌ها برای غذاهای حاوی آهن، ظروف مسی است. مس مانع جذب بسیاری از مواد مغذی همچون آهن، روی و قلع می‌شود. از این رو اگر تابه شما آهنی است، بهتر است از قابلمه آهنی استفاده نکنید. همچنین غذاهای خورشتی ایرانی بهتر است در ظروف آهنی، بدون دخالت ظروف مسی طبخ شوند.
اگر غذایی نمکی دارید که نمی‌دانید در کدام ظروف باید طبخ کنید؛ پیشنهاد می‌کنم بی‌خیال ظروف مسی و آهنی شوید. این ظروف قابلیت اکسید شدن بالایی دارند. از این رو نمک موجود در غذا به سادگی می‌تواند این فلزها را اکسید کند. این موضوع درباره غذاهای اسیدی نیز صدق می‌کند.
جایگزین‌های به حق ظروف آهنی
همانطور که اشاره کردیم ظروف آهنی مزایا و معایب متفاوتی دارند. اما استفاده از این ظروف به آقایان توصیه نمی‌شود. چرا که در یک دید کلی می‌توان گفت آقایان معمولاً مشکل کمبود آهن ندارند. اما در آقایان مشکل کمبود روی یا قلع بیشتر است. وجود آهن زیاد در خون مانع جذب این دو ماده می‌شود. اما راه حل برای یک خانواده چیست؟
به طور کلی استفاده مداوم از یک نوع ظرف توصیه نمی‌شود. ظروف قلع، مس، آهن، سرامیک، تفلون و… به صورت دوره‌‌ای تنها راه حلی است که برای این مشکل می‌توان ارائه کرد. اما هزینه‌های خرید تمام این سرویس‌ها بسیار بالاست. از سوی دیگر با کوچک شدن خانه‌ها، فضای کافی در آشپزخانه‌ها وجود ندارد.
توصیه فروشگاه اینترنتی چشمگیر برای حل این مشکل این است که از هر سرویس، هر آنچه که لازم دارید را خریداری کنید. این فروشگاه اینترنتی قابلمه‌ها و سرویس‌های مختلف را به صورت تکی نیز به شما عزیزان ارائه می‌کند. کافی است سری به قسمت فروشگاه این مجموعه بزنید، و با بررسی محصولات مختلف و دریافت مشاوره رایگان از کارشناسان این مجموعه، اقدام به خرید کنید.
